واکنش برخی از گیاهان به آلاینده های نفتی موجود در خاک های اطراف پالایشگاه تهران

وجود هیدروکربن های نفتی در خاک، می تواند سبب بروز سمیت برای انسان ها و سایر موجودات زنده شده و موجبات آلودگی آب های زیرزمینی را نیز فراهم آورد. در روش گیاه پالایی جهت دست یابی به حداکثر کاهش غلظت این آلاینده ها در خاک، انجام مطالعات اولیه به منظور انتخاب گیاه مناسب الزامی است. در این پژوهش، قابلیت جوانه زنی و رشد هفت گونه گیاهی مختلف در دو خاک آلوده به هیدروکربن های نفتی ناشی از رهاسازی پسماندها و ضایعات نفتی پالایشگاه تهران (به ترتیب تیمار c1 و c2) در مقایسه با خاک غیر آلوده (تیمار co)، جهت شناسایی گیاهان با درصد جوانه زنی بالا، رشد و عملکرد مناسب تر، مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور درصد و سرعت جوانه زنی بذر هر گیاه طی یک دوره 14 روزه، چگونگی رشد با ثبت تغییرات ارتفاعی هر یک از گیاهان طی دوره 8 هفته و نهایتاً عملکرد ماده خشک گیاهی در انتهای این دوره تعیین گردید. تجزیه آماری داده ها با استفاده از طرح آماری کرت های خرد شده در قالب طرح پایه ای کاملاً تصادفی انجام شد. نتایج نشان داد که وجود هیدروکربن های نفتی در خاک بر جوانه زنی بذر گیاهان آفتابگردان، گلرنگ، اگروپایرون و شبدر بی اثر بود اما موجب تأخیر2 و3 روزه به ترتیب در تیمارهای c1 و c2 نسبت به تیمار co در شروع جوانه زنی بذر گیاه کلزا و هم چنین تأخیر 4 روزه و کاهش 52 درصدی جوانه زنی بذر گیاه فسکیو و کاهش 32 و 56 درصدی جوانه زنی بذر گیاه پوکسنلیا به ترتیب برای تیمارهای c1 و c2 نسبت به تیمار co گردید. گیاهان شبدر و کلزا، نسبت به وجود این آلاینده ها در خاک پایداری کمتری داشته، خشک گردیده و در نتیجه فاقد عملکرد ماده خشک گیاهی در انتهای دوره آزمایشی بودند. میزان کاهش رشد و عملکرد ماده خشک گیاهی برای گیاهان گلرنگ و آفتابگردان در تیمار c2 بیشتر از تیمار c1 بود ولی این کاهش رشد برای فسکیو و اگروپایرون، فقط در تیمار c2 نسبت به تیمار co مشاهده شد و برای تیمار c1 نسبتاً ناچیز بود. برای گیاه پوکسنلیا نیز اختلاف معنی داری مبنی بر کاهش رشد و عملکرد ماده خشک گیاهی در هیچ یک از سطوح آلودگی c1 و c2 دیده نشد. بنابراین به نظر می رسد که اگرچه وجود هیدروکربن های نفتی در خاک نتوانسته بر جوانه زنی بذر گیاهان آفتابگردان، گلرنگ، شبدر و کلزا اثر گذار باشد ولی این گیاهان فاقد رشد و عملکرد مناسب بوده و لذا جهت استفاده در مطالعات بعدی گیاه پالایی خاک های آلوده به نفت منطقه مورد مطالعه قابل توجه نیستند. این درحالی است که گیاهان فسکیو، اگروپایرون و پوکسنلیا به سبب دوام و عملکرد ماده خشک گیاهی نسبتاً مناسب، جهت مطالعات بعدی گیاه پالایی خاک های آلوده منطقه پیشنهاد می گردند.